Tips voor rouw op de werkvloer. Inmiddels circuleren op internet al veel tips hoe om te gaan met een collega in rouw. Alleen…. als je je alleen maar verdiept in het toepassen van de tips en niet met oprechte interesse het gesprek aangaat over wat er in je collega omgaat, dan mis je de kans op het geven van echte hulp en ondersteuning. Hierbij een beknopte verhandeling.
Wat zeg je tegen iemand in rouw
We staan vaak met een mond vol tanden. Dat overkomt ook mij nog. Want het is nog niet zo makkelijk om met een collega die rouwt een goed gesprek aan te gaan. We kunnen bijna allemaal wel meepraten over gezinsuitbreiding, kinderen die voor het eerst naar school gaan, vakanties, loopbaanperikelen, politiek of sport. Dit zijn vaak geen pijnlijke onderwerpen.
Maar een collega die een dierbare is verloren….
- Wat zeg je wel of niet?
- Wat kan en mag je verwachten van je collega?
- Hoe kan je je collega het beste ondersteunen?
Je kunt natuurlijk alle tips uit je hoofd leren, maar geen situatie is hetzelfde. De impact van verlies is per persoon verschillend. Dus dan verschilt het per situatie welke tip wel of niet werkt.
Het meest eenvoudige wat je kunt zeggen is:
- Hoe gaat het nu met je?
- Waar loop je tegenaan?
- Wat kan ik doen om jou te helpen?
Het is dan aan de ander in hoeverre die erop in wil gaan. Wie weet is je collega met iets eenvoudigs al enorm geholpen.
rouwCHAOS-model
Er zijn verschillende rouwmodellen die uitleggen wat er gebeurt tijdens rouw. Alleen het rouwproces laat zich niet zo makkelijk in een model vatten. Ik kreeg vaak de vraag of er geen stappenplan is. Een houvast in wat iemand kan verwachten als die in een rouwproces zit.
Dat kon ik natuurlijk niet op mij laten zitten. Ik ben gaan uitzoomen en heb wel een rode draad ontdekt. Dat heb ik weergegeven in het rouwCHAOS-model. Grofweg zijn er 3 fasen te onderscheiden.
Overlevingsfase
Confronteren en hulpmiddelen.
Alle facetten van het leven staan op zijn grondvesten te schudden. De KERN van je collega en het dagelijks leven wordt aangetast. Je collega moet de confrontatie met de situatie aangaan, kijken wat er moet gebeuren (ongeacht of het hoofd ernaar staat of niet) en eventueel hulp of hulpmiddelen inschakelen.
Allerlei zaken dienen opgepakt en geregeld te worden waar die scherp en alert voor moet zijn. En laat de oververmoeidheid door de vele slapeloze nachtelijke uren een grote rol spelen. Acute of chronische stress, wisselende emotionele buien, slechte concentratie en vergeetachtigheid werken op die momenten tegen.
Dan zijn hulptroepen zeer welkom. Zijn die beschikbaar? Ook voor praktische zaken als boodschappen doen en koken, kinderen ophalen, de heg snoeien en andere dagelijkse zaken.
Tips
- Spreek af wie het eerst contact opneemt met je collega, zodra het slechte nieuws bekend is. Meestal is dat de manager, maar het mag ook een vertrouwde collega zijn. Dit is zeker aan te raden als de relatie met de manager niet goed is.
- Vraag of het uitkomt dat je belt. Maak eventueel een nieuwe afspraak.
- Luister, luister, luister. Geef geen adviezen, want vaak heb je geen flauw idee hoe deze situatie is voor je collega.
- Vraag wat je kan doen om te helpen.
- Vraag hoe de collega’s op de hoogte gehouden kunnen worden.
- Vraag wanneer je weer contact opneemt om vinger aan de pols te houden.
- Begin NIET over terugkeer naar het werk. Je collega zit waarschijnlijk al met het dilemma of hij wel of niet in staat is om te werken. Wel of niet ziek is, terwijl er mentale en fysieke klachten zijn. Dit dilemma alleen al zorgt voor extra stress.
- Mocht je collega weer ruimte krijgen of de behoefte hebben om naar het werk te gaan, bespreek hoe hij of zij dat de eerste keer dat wilt doen. Wil hij of zij eerst de collega’s mailen? Eerst alleen even koffie drinken? Wel of niet over de eigen situatie willen praten?
- De periode dat je collega niet werkt kan geregeld worden met rouwverlof. Mijn voorstel is een pot met tijd, flexibel op te nemen over een langere periode, waarbij de loonkosten worden vergoed door UWV. Net als bij gezinsuitbreiding, waarvoor al een procedure is.
Acceptatiefase
Aanvaarden en accepteren.
Hier komt het aan om te leren omgaan met allerlei mogelijke situaties in het dagelijks leven, waarin je collega geconfronteerd wordt met het verlies. De gevallen ballen moeten weer de lucht in en daar blijven. Dit ondanks het tegelijkertijd leren omgaan met alle voorbij komende emoties. Het is hard werken. Het is rouwarbeid.
Wees je ervan bewust dat wat voor jou normaal en vanzelfsprekend is, dat voor de ander niet meer is. Vanzelfsprekend zijn dat belangrijke data als: verjaardagen en sterfdag. Maar sta ook eens stil bij:
- de enige ouder zijn
- avondeten
- kinderen naar school en sport
- vrije weekenden
- vakanties
- diploma-uitreikingen
- verhuizingen
- kleinkinderen
- vader- en moederdag
- andere familiefeesten
Tips
De belangrijkste tips hier zijn wel:
- Houd rekening met de verminderde mentale en fysieke klachten. Ga in overleg over welke werktaken haalbaar zijn en welke niet. Vaak is dat: geen tijdsdruk, geen concentratie of nauwkeurigheid vereist en geen nieuwe zaken.
- Wees flexibel met werktijden. Soms kan het vanwege de thuissituatie nodig zijn om iets later te beginnen of eerder naar huis te gaan. Misschien tijdelijk parttime werken. Dit kan mooi geregeld worden uit mijn voorstel rouwverlof.
Wees attent en aandachtig. Bijvoorbeeld, voordat je een mail over de vakantieplanning verstuurd, loop eerst bij je collega langs. Vertel wat je gaat doen en informeer hoe hij of zij de vakantie gaat doorbrengen en hoe dat is.
Je kan over je eigen (fijne) belevenissen blijven praten. Let alleen op dat je niet blijft klagen. Echter door stil te staan bij wat voor jou gewoon is en voor de ander een confrontatie met het verlies en daar alert en attent op te zijn bij je collega, zorgt al voor het fijne gevoel gezien en gehoord te worden.
Opbouwfase
Opbouwen en sturen.
Als er meer aanvaarding en acceptatie is gekomen van de situatie zoals die is en dat je collega het daar mee moet doen, ontstaat er ruimte om over de toekomst te gaan nadenken. Het opbouwen van een nieuw leven zonder de geliefde en daar vervolgens ook zelf sturing aan geven. Dat is voor velen al een uitdaging. Dus ook voor je collega.
Tips
Blijf ook na het eerste jaar en langere tijd oog houden voor je collega. Hoe gaat het met hem of haar op dit moment? Redt hij of zij het weer? Blijf een luisterend oor bieden. Je collega zal dit zeer waarderen.
Rouwen en leven bestaan naast elkaar
In het begin zal de rouw, pijn, gemis en verdriet de boventoon voeren. Waarbij ook iedere administratieve afhandeling en zakelijke aspecten een confrontatie met de dood zijn en zout in de wonde. Later komt er meer ruimte en oog voor de lichtpuntjes in het leven. Rouw gaat meer naar de achtergrond en er komt langzaam maar zeker meer ruimte voor weer meer genieten.
Er zullen altijd situaties blijven voorkomen die weer een herinnering en trigger zijn aan de persoon die er niet meer is. Dat is helemaal ok. Iemand heeft tenslotte een (deel van het) leven gedeeld met een dierbare. Die herinnering is mooi en mag blijven. Dat kan emotioneel zijn. Dat wil niet zeggen dat het rouwproces niet goed verloopt. Net als dat we bij mooie herinneringen emotioneel kunnen worden kan dat ook bij herinneringen aan degene die er niet meer is. Daarmee eer je die persoon. Die is belangrijk geweest. Zonder deze liefde is er geen rouw.
Handreiking voor rouw op de werkvloer
CNV heeft een zeer mooie en heel uitgebreide handreiking geschreven over rouw op de werkvloer. Die is gratis op te vragen.
Echter: zonder oprechte interesse in wat er in je collega omgaat zijn het slechts holle handelingen voor de vorm. Daarom: ga het dialoog aan, toon oprechte belangstelling en luister. Jij bent van groter invloed op het rouwproces dan je denkt. Je collega zal je er lang dankbaar voor zijn.
